Tình trạng hiến pháp của Phần Lan đã không được hệ thống hóa trong bộ luật của nước Nga trước khi ra đời bản Tuyên ngôn tháng 2 năm 1899, do đó đây là giai đoạn mà người Phần Lan và người Nga đã phát triển ý tưởng khá khác nhau về tình trạng của Phần Lan. Quyền tự chủ của Phần Lan lần đầu tiên được khuyến khích bởi người Nga một phần là do các cấu trúc chính phủ tương đối phát triển ở Phần Lan (so với Nga lấy hoàng đế làm trung tâm vào đầu thế kỷ 19) và một phần là nhờ chính sách có chủ ý về thiện chí tranh thủ nhân tâm của người Phần Lan. Các quy chế tự trị đã dẫn người Phần Lan phát triển các ý tưởng của mình về chủ nghĩa dân tộc và chế độ quân chủ lập hiến, mà họ có thể thi hành lớn đến độ trong thực tế với sự đồng ý của Nga hoàng. Tuy nhiên khi mỗi vị hoàng đế Nga tại thời điểm đăng quang của mình đều đồng ý duy trì tình trạng đặc biệt của luật lệ địa phương ở Phần Lan, không có bằng chứng nào cho thấy họ thấu hiểu vị trí của mình trong một nền quân chủ lập hiến, bất chấp sự phổ biến ngày càng tăng của kiểu giải thích này ở Phần Lan trong các giai đoạn sau của thế kỷ 19. Khi các tổ chức chính phủ dần phát triển ở Nga, và sự thống nhất của đế chế đã trở thành một trong những nguyên lý hàng đầu của nền chính trị Nga, các cuộc đụng độ giữa các tổ chức chính phủ Nga và Phần Lan gia tăng thường xuyên và dẫn đến nỗ lực Nga hóa người bản địa nhưng không thành công.

Phần Lan vẫn được hưởng một mức độ tự trị cao, cho đến khi giành được độc lập vào năm 1917. Năm 1917, sau cuộc Cách mạng tháng Hai ở Nga, chính phủ Phần Lan hoạt động hướng tới việc đảm bảo và có lẽ thậm chí còn tăng tính tự chủ của Phần Lan trong các vấn đề quốc nội. Ngày 6 tháng 12 năm 1917, ngay sau cuộc Cách mạng Tháng Mười ở Nga, Phần Lan tuyên bố độc lập. Sau cuộc nội chiến Phần Lan, dẫn đến một phần lớn phe bảo hoàng chiếm tạm thời trong quốc hội, Vương công Frederick Charles xứ Hesse được bầu làm vị vua mới thay vì là đại công tước, đánh dấu trạng thái mới của đất nước, nhưng ông không bao giờ trị vì do nền cộng hòa được tuyên bố thành lập sau thất bại của Đức trong Chiến tranh thế giới thứ nhất.

Hoàng đế Nga cai trị với tư cách Đại công tước Phần Lan và do Tổng đốc Phần Lan đại diện ở Phần Lan. Thượng viện Phần Lan là cơ quan quản lý cao nhất của Đại công quốc và bao gồm người bản địa Phần Lan. Tại St. Petersburg các vấn đề Phần Lan do Bộ trưởng–Quốc vụ khanh đại diện cho xứ này. Từ năm 1863 trở đi, Nghị viện Phần Lan được phép triệu tập thường xuyên. Năm 1906, nghị viện với tính cha truyền con nối không phải đại diện dân cử đã được giải thể và Quốc hội Phần Lan hiện đại được thành lập nhưng đến năm 1910 lại bị bãi bỏ. Năm 1919, Lenin và nhà nước Công nông của Nga đã buộc phải trao quyền độc lập cho Phần Lan. Thể chế cộng hòa độc lập được thành lập và tồn tại cho tới ngày nay. Phần Lan là một trong những khu vực đầu tiên trên thế giới thực hiện phổ thông đầu phiếu và hội đủ điều kiện, bao gồm cả phụ nữ và người không có đất đai.